Postimpresjonizm to nazwa nurtu w sztuce francuskiej przełomu XIX i XX wieku, którego ramy czasowe określa się od ostatniej wystawy impresjonistów w 1886 roku do pierwszej wystawy fowistów w 1905 roku. Chociaż wywodzi się z impresjonizmu, to w swoim założeniu odrzuca go, starając się uwolnić obraz od naśladownictwa natury. Artyści poszukiwali własnego stylu i przekonani byli, że dzieło powinno być autonomiczne. Jednym z najważniejszych przedstawicieli tego nurtu był z pewnością Paul Cézanne, którego nazywano ojcem współczesnego malarstwa.
Jak można przeczytać w książce „malarstwo na przestrzeni stuleci”: naczelną intencją Cézanne’a była chęć połączenia impresjonistycznych doświadczeń z wartościami wielkich twórców przeszłości. Zmienną płynność barw atmosfery pragną powiązać z monumentalną sztuką Poussina. Malował stale bezpośrednio z natury, obserwując i określając ją z niezwykłą wnikliwością.
Cézanne tworzył nową malarską rzeczywistość przez budowanie obrazu kolorem. Obserwował on naturę, jednak w przeciwieństwie do praktyk z przeszłości nie tworzył on zarysu rysunkowego, który następnie wypełniałby kolorem, a obserwował oddziaływanie na siebie form i kolorów. W swoich obrazach często upraszczał przedstawiane przedmioty, twierdząc, że wszystko można sprowadzić do kształtu podstawowych brył.
Warto też poświęcić uwagę technicznym aspektom twórczość Cézanne, które również zmieniły się na przestrzeni lat jego artystycznej działalności. Malował on olejno i akwarelą- na początku swojej twórczości nakładał farbę grubo i gęsto, później coraz bardziej laserunkowo. W jego dojrzałej twórczość plamy barwne nakładał daleko od siebie, pozostawiał wiele prześwitów podłoża malarskiego. Pozostawił też po sobie wiele niedokończonych dzieł, nieraz intencjonalnie, ukazując tym wartości barwne.
Kolejnym znaczącym przedstawicielem tego nurtu był Paul Gauguin. Na początku malował amatorsko w technikach farby olejnej i akwareli, w tym okresie inspirował się impresjonistami, jednak szybko od tego odszedł. Jego prace prezentowano na wystawach impresjonistów, mimo że forma jego dzieł różniła się od nich stłumioną tonacją kolorów, solidnością form i skłonnością do syntetycznych uproszczeń.
Znajomość z van Goghiem sprawiła, że Gauguin zainteresował się sztuką japońską, która również wywarła wpływ na jego twórczość. Swoją własną koncepcję malarstwa utwierdził dopiero po wyjeździe do Le Pouldu w 1889-91 roku. Tam właśnie powstają jego jedne z bardziej znanych i cenionych dzieł takie jak „dzień dobry panie Gauguin”, czy „żółty Chrystus”.
Dzieła tego artysty wskazują, że istnieją możliwości estetyczne poza tymi wywodzącymi się z renesansu. Był to jeden z pierwszych argumentów, który podważył ówczesny pogląd na sztukę, który wywodził się z klasycznej estetyki. Nowy światopogląd przyznawał wszystkim rodzajom twórczości malarskiej pełną wartość, był uniwersalny i obejmował wszystkie systemy estetyczne świata.
Do najznamienitszej trójki twórców epoki postimpresjonizmu należy jeszcze, oczywiście, Vincent van Gogh. Był to artysta o korzeniach niderlandzkich jednak uformowany we Francji. Na początku swojej twórczości podejmował tematy głównie związane z życiem klas niskich, malował robotników i ludzi żyjących w ubóstwie. Operował ciemnymi barwami, które rozjaśnił i ożywił po zetknięciu się ze sztuką japońską i impresjonizmem.
Późniejsze działa wciąż opierał na obserwacji natury, koloryt jego dzieł był żywy i bogaty a ich struktura składała się z dynamicznie naniesionych kresek i kropek. Pokazywał świat rzeczywisty jednak w sposób dla siebie indywidualny, widziany jego oczami. Osiągnął on czystość koloru i szerokość malowania. Mimo że żył krótko pozostawił po sobie aż 850 obrazów i 900 rysunków, a jego twórczość wywarła ogromny wpływ na europejskich malarzy.
Może mniej znanym, ale za to równie istotnym francuskim przedstawicielem tego nurtu artystycznego jest Henri de Toulouse-Lautrec. Urodził się w arystokratycznej rodzinie, jednak odrzucił wygody bogatego życia i zafascynował się światem ludzi z klas niskich. Jego twórczość różniła się od działań impresjonistów systematycznym studium formy, wydobyciem linii oraz symboliczną czy aluzyjną treścią swoich obrazów. W swoich dziełach ukazywał prawdę o życiu paryskim, krytykował je, tworząc karykaturalne dzieła, w których wykorzystywał wyrazowe środki postimpresjonistycznego warsztatu.
Przez swoją niepełnosprawność tj. chorobę genetyczną, która sprawiła, że miał nieproporcjonalnie niskie ciało, wiele aspektów życia było dla niego nieosiągalnych, co również przyczyniło się do tego, że poświęcił się sztuce. Swoimi litografiami wywarł wielki wpływ na rozwój nowoczesnego plakatu. Został istotnym plakacistą i ilustratorem postimpresjonizmu, w swoich pracach przedstawiał życie bohemy dziewiętnastowiecznego Paryża. W połowie lat 90 XIX wieku tworzył ilustracje dla humorystycznego pisma Le Rire.
Mieszkał w paryskiej dzielnicy Montmartre, co przyczyniło się do często pojawiającego się tematu w jego pracach tj. Moulin Rouge oraz innych kabaretów, a nawet burdeli. Często umieszczał w swoich dziełach dwie spośród znajomych – śpiewaczkę Yvette Guilbert i Louise Weber – tancerkę i twórczynię francuskiego kankana. Toulouse-Lautrec uznawany jest za genialnego artystę, mającego umiejętność obserwacji połączoną z wyjątkową sympatią i zrozumieniem dla współbliźnich.
Na podstawie tekstów: Lam W., Malarstwo na przestrzeni stuleci, Warszawa, 1972. oraz Porębski M., Dzieje sztuki w zarysie, wiek XIX i XX, Warszawa, 1988.